50 JAAR DWARSLOPEN:
50 PORTRETTEN VAN VRIJE HOGESCHOOL ALUMNI

“Het was er ingeslopen dat ik van 9 uur ’s ochtends tot 11 uur ’s avonds werkte. Een chauffeur reed mij 40.000 kilometer per jaar door het land, dat zijn jaarlijks 400 á 500 uur die ik op de achterbank van mijn auto doorbracht. Daar handelde ik waanzinnig veel af. In de weekenden begon ik op zondag weer met werken en ik had soms maar twee weken vakantie per jaar, waarvan ik er één gebruikte om te schrijven. Twee dissertaties en ongeveer 150 artikelen schreef ik in mijn vrije tijd, naast een praktijk. Voordrachten bereidde ik vaak ’s nachts voor. Dan had ik een paar uurtjes geslapen als ik de presentatie gaf.”

“Het is een wonder dat mijn echtgenote niet gillend wegliep.” Jaap lacht. “Gelukkig hebben we een hechte band. Het waren lange dagen, volle weken, veel jaren. Tijd om met vrienden weekendjes weg te gaan of iets dergelijks had ik niet. Het leven ongedwongen laten rollen is er bij mij niet bij. Misschien had ik wel een beetje meer lol kunnen maken, maar dat moet ook maar op je pad komen.”

 “Pas toen ik op mijn zestigste een hartaanval kreeg, ben ik minder gaan werken. Ik lag in het ziekenhuisbed en dacht: nu moet ik ophouden met alles doen wat anderen graag van mij willen. Ik ben zelf de enige die grenzen kan stellen aan al die vragen. Tegelijkertijd dacht ik: als het hier ophoudt is het ook goed, meer kun je eigenlijk niet verwachten uit het leven.”

“De Vrije Hogeschool was een ‘gamechanger’ voor mij, zoals dat tegenwoordig heet. Ik ben filosofie gaan studeren omdat ik professor Lievegoed college hoorde geven in die barak daar.” Hij wijst naar een zwart houten gebouw op landgoed De Reehorst, waar destijds de Vrije Hogeschool gevestigd was. “Over Plato en Aristoteles, de idealist en de realist, over het materialistisch en spiritualistisch denken en vooral over de logica van hun onderlinge verhouding. Ik dacht: dat is interessant, waarom heeft niemand mij dat verteld?”

 “Antroposofie en filosofie vervulden een behoefte die ik al op de lagere school had. Ik zocht daar vriendschap met een jongetje dat misschien niet per se de populairste van de klas was, omdat zijn vader dominee was. We voerden lange, diepgaande gesprekken over het geloof. Mijn opvoeding was niet religieus. Terwijl mijn grootvader de Matheus Passion dirigeerde en lééfde met Bach, stond die wereld bij ons op langspeelplaten in de kast. Na de Tweede Wereldoorlog – mijn ouders hebben de slag om Arnhem meegemaakt – is die levende religieuze cultuur in ons gezin geëindigd.”

 “Ik groeide op in een bèta-cultuur. Op het atheneum was ik goed in exacte vakken en mijn vader was ingenieur. Het lag voor de hand dat ik daarin doorging. Toch bracht mijn moeder me op het idee om naar de Vrije Hogeschool te gaan. Wat ik daar aan cultuur inademde maakte mij gelukkig. Er gingen allemaal luikjes open. We hadden met de docenten gesprekken buiten school. Ik had eens een gesprek met kunstdocente Doorlie Gerdes. Ze vertelde over de dichter Novalis die zijn aanstaande bruid, die overleed, is ‘nagestorven’. Zijn ziel leefde zich dusdanig in, dat hij zich met haar kon verenigen, over de grens van de dood. Dat je zoiets kon doen, had ik nog niet bedacht. Ik ging ook wel bij Doorlie ‘op de thee’ in haar atelier tijdens het tussenjaar en heb nu nog af en toe contact met haar.”

“Daar, bij die boom, heb ik de voor mij bepalende keuze gemaakt om filosofie te studeren.” Hij kijkt naar de grote oude esdoorn die voor de villa staat. “In het voorjaar van 1978 stond hij in zijn volle lentetooi. Prachtig. Lievegoed gebruikt vaker het beeld van de boom. Als je van de ene kant kijkt, zit die tak links, maar als je van de andere kant kijkt zit hij rechts. Als we vergeten dat we aan verschillende kanten staan, worden we het niet eens over de plaats van die tak. Je moet leren zien van waaruit iemand kijkt, om hem te kunnen begrijpen. Bij deze boom besloot ik: ik wil meer dan alleen kennis vergaren of geld verdienen. Ik wil het leven echt begrijpen.’’

“Na de Vrije Hogeschool studeerde ik filosofie en rechten. Ik wilde mij niet begraven in de geschiedenis van de filosofie, noch wilde ik mij in de boksring van intellectuele filosofische debatten begeven. Mijn ziel kwam tekort in die puur wetenschappelijke cultuur. Met rechten kon ik dienstbaar zijn in de samenleving en iets concreets doen voor mensen.”

“Het eerste advocatenkantoor waar ik solliciteerde nam mij aan. Dat was niet eens de bedoeling, het was meer een proefsollicitatie. Ik ben een geluksvogel. Daarna werd ik steeds gevraagd: om partner van het advocatenkantoor te worden, om te promoveren in het gezondheidsrecht, om te solliciteren als bijzonder hoogleraar in Utrecht, om voorzitter van de antroposofische vereniging te worden, om plaatsvervangend raadsheer aan het hof te worden, om lid te worden van de gezondheidsraad, en zo meer.”